بسیاری از افراد اولین واکنشی که در برابر انتقاد نشان می‌دهند، خشم است. هیچ‌کس از اینکه از او انتقاد شود خوشحال نمی‌شود. به همین علت همه ما در انجام کارها نهایت تلاش خود را می‌کنیم تا مورد انتقاد قرار نگیریم. انتقاد همیشه بد نیست و حتی گاهی‌اوقات می‌تواند ارزشمند باشد اگر بدانیم در مقابل انتقادها چگونه برخورد کنیم و از آن‌ها برای پیشرفت و رشد فردی خود استفاده کنیم. انتقاد کمک می‌کند تا نقطه ضعف و قوت خود را کشف کنیم و برای بهتر شدن آن تلاش کنیم. در ادامه مقاله نکاتی را درباره مقابله با انتقاد منصفانه و غیرمنصفانه بیان می‌کنیم.
انواع انتقاد
انتقاد ۲ نوع منصفانه و غیرمنصفانه دارد. برای واکنش در برابر این انتقادها باید بتوانید آن‌ها را از یکدیگر تفکیک کنید.
۱- انتقاد منصفانه
انتقاد منصفانه معمولا دوستانه و بدون تهدید بیان می‌شود. در این نوع انتقاد تمرکز انتقادکننده بر اقداماتی است که باید صورت بگیرد و او قصد سرزنش کردن و مقصر دانستن فرد مقابل را ندارد. برای مثال ممکن است استاد پس از ارائه پروپوزال به شما بگوید: «اسلایدها به اندازه کافی برای دانشجویان مفید نیست، اگر متن کمتری در اسلایدهای خود قرار می‌دادید، دانشجویان به جای تلاش برای خواندن متن‌ها، به حرفهای شما گوش می‌دادند. بهتر است در دفعات بعدی از عکس‌های زیاد و متن کمتری استفاده کنید.»
انتقاد غیرمنصفانه سخت و بی‌رحمانه بیان می‌شود. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده معمولا از جملات کلی استفاده می‌کند و آن را در مکان‌های عمومی و مقابل افراد دیگر بیان می‌کند.
۲- انتقاد غیرمنصفانه
انتقاد غیرمنصفانه سخت و بی‌رحمانه بیان می‌شود. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده معمولا از جملات کلی استفاده می‌کند و آن را در مکان‌های عمومی و مقابل افراد دیگر بیان می‌کند. چیزی که باعث می‌شود این انتقادات را غیرمنصفانه بدانیم این است که وقتی آن را با دلایل منطقی می‌سنجیم، نامعقول به نظر می‌رسند.
همچنین بخوانید: «چگونه خلاق باشیم؟ 5 روش بدون 1 دلار هزینه»
استراتژی‌های مقابله با انتقاد غیرمنصفانه
هنگام واکنش به انتقاد غیرمنصفانه، نباید از جملاتی مانند «حقیقت ندارد»، «این طور که می‌گویی نیست»، «من چنین فردی نیستم» و… استفاده کنید؛ زیرا با این جملات سخنان او را تایید می‌کنید. برای مثال زمانی که فردی می‌گوید: «چرا حالت تدافعی داری؟» شما نیز در جواب او بگویید: «نه من حالت تدافعی ندارم»، در حقیقت سخنان او را تایید و اثبات کرده‌اید. در این مواقع بهتر است آرام باشید، کنترل خود را حفظ کنید و از ترفندهای زیر استفاده کنید.
۱- مقابله با واکنش اولیه
اولین پاسخ شما به انتقادکننده مهم‌ترین پاسخ شما است و اهمیت زیادی دارد؛ این پاسخ می‌تواند همه‌چیز را درست یا خراب کند. استفاده از برخی روش‌ها به شما کمک می‌کند تا از خشم خود در ابتدا جلوگیری کنید که عبارت‌اند از:
۱- آرامش خود را حفظ کنید: اینکه انتقاد از طرف رئیس یا همکار شما باشد تفاوتی ندارد، در این شرایط باید سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. انتقاد غیرمنصفانه باعث ایجاد خشم در شما می‌شود؛ اما زمانی که خشم خود را به انتقادکننده نشان دهید موقعیت بهتر را به او واگذار می‌کنید و حرف او را تایید می‌کنید. بهتر است تلاش کنید که با آرامش و خونسردی واکنش نشان دهید و در ابتدا چند نفس عمیق بکشید.
با تکرار انتقاد به جای ادامه دادن به اختلافات بر مسائل اصلی تمرکز می‌کنید.
۲- انتقاد را تکرار کنید: نیازی نیست خود را تحت فشار قرار دهید که در همان لحظه پاسخی کوبنده به فرد انتقادکننده دهید؛ زیرا به احتمال زیاد این اتفاق نمی‌افتد. در این شرایط بهتر است با آرامش حرفهای فرد مقابل را دوباره بازگو کنید تا مطمئن شوید که حرفهای او را به درستی فهمیده‌اید. به چشمان او نگاه کنید و بگویید: «خب منظور شما این است که…» و انتقاد او را با زبان خود تکرار کنید. با این کار به جای ادامه دادن به اختلافات بر مسائل اصلی تمرکز می‌کنید.
اگر انتقاد فرد غیر‌منطقی باشد، استفاده از این تکنیک کمک می‌کند تا او متوجه انتقاد غیرمنصفانه خود شود. هنگام استفاده از این تکنیک باید آگاهانه عمل کنید و از هر اغراقی بپرهیزید. برای مثال اگر رئیس شما ادعا می‌کند که استراتژی‌های فروش شما نتایج کمی دارد، در جواب او نباید بگویید: «پس طبق نظر شما استراتژی‌های من باعث ورشکستگی سازمان خواهد شد»؛ زیرا با اغراق در سخنان به او نشان می‌دهید که حالت تدافعی دارید یا می‌خواهید مشاجره کنید.
ممکن است زمانی که فرد از شما انتقاد می‌کند قصد داشته باشد با شما مشاجره کند یا شما انتقاد او را بپذیرید و شکست بخورید؛ اما شما با تکرار انتقاد به جای خود، بر انتقاد تمرکز می‌کنید؛ بدون اینکه انتقاد آن‌ها را بپذیرید یا انکار کنید.
۳- ذهن خود را باز کنید و بر هر دو دیدگاه تمرکز کنید: تکنیک تکرار انتقاد باعث می‌شود فرد انتقادکننده به گفته خود بیشتر فکر کند و حتی حرف خود را پس بگیرد. اگر از این تکنیک استفاده کردید در ادامه از جملاتی مانند: «از دیدگاه من …» یا «می‌دانم ممکن است برداشت بدی از حرف من داشته باشید، احتمالا من آن را خوب به شما توضیح ندادم» و… استفاده کنید تا به مخاطب نشان دهید که برای او احترام قائل هستید؛ از دید او به قضیه نگاه می‌کنید و میدانید او چرا به این نتیجه رسیده است. همچنین با این کار به او فرصت می‌دهید تا لطف شما را جبران کند.
۴- مودبانه صحبت کنید: اگر از تکنیک تکرار انتقاد استفاده کردید و طرف مقابل شما از انتقاد غیرمنصفانه خود پشیمان نشد، باید مدتی وقت بگذارید تا جواب مناسبی برای او پیدا کنید. شما با کار خود به او نشان دادید که شرایط او را درک می‌کنید و به جای عصبانیت این کار را با آرامش انجام دادید.
در این شرایط بهتر است با متانت و ادب بگویید: «از انتقادهای شما ممنونم و فکر می‌کنم به نکته خوبی اشاره کردید که در آینده می‌تواند سودمند باشد» این پاسخ به او نشان می‌دهد که شما فردی هستید که می‌خواهید کار خود را به بهترین حالت ممکن انجام دهید و برای پیشرفت در آینده تلاش کنید.
۲- واکنش در مقابل انتقادهای یک همکار
برای پاسخ دادن به انتقاد باید به اندازه کافی برای آن وقت بگذارید و خوب فکر کنید. معمولا پاسخ شما به این مسئله بستگی دارد که انتقادکننده همکار شما است یا فردی که مقام بالاتری از شما دارد.
اگر فردی که از شما انتقاد می‌کند همکار شما است، ابتدا دلایل انتقاد او را کشف کنید. به این مسئله فکر کنید فردی که از شما انتقاد می‌کند در نظر دیگران نیز مورد احترام است یا با این کار می‌خواهد اعتبار از دست رفته خود را جبران کند. اگر این هدف را داشت، آرامش خود را حفظ و از تکنیک تکرار انتقاد استفاده کنید.
اگر انتقادکننده از افراد مهم شرکت باشد بهتر است محتاطانه‌تر عمل کنید. در این زمان پیشنهاد یک جلسه خصوصی برای حل اختلاف می‌تواند موثر باشد. اگر فکر می‌کنید دلایل او اشتباه هستند باز هم به حرفهای او گوش دهید؛ زیرا ممکن است پس از بحث با یکدیگر به راه‌حل‌های خوبی برای حل تعارضات برسید و این موضوع اعتبار شما را در شرکت افزایش دهد. بنابراین اگر فکر می‌کنید انتقادکننده، اشتباه می‌کند و انتقاد او غیرمنصفانه است، با ذهن باز فکر کنید و با حفظ ادب و متانت از مواضع خود حمایت کنید.
اگر انتقادکننده اصرار به این داشت که شما اشتباه می‌کنید و شما نیز میدانید حق با او نیست، بهتر است از فردی که جایگاه بالاتری دارد کمک بگیرید. در هر حالتی مراقب باشید که تهاجمی عمل نکنید و با او وارد مشاجره نشوید. سعی کنید با آرامش به او توضیح دهید که حرف او را می‌فهمید؛ اما فکر می‌کنید نظر شما درست است. در این صورت حتی اگر مافوق شما با نظر فرد انتقادکننده موافق باشد، باز هم شما را به عنوان فردی می‌بیند که از منافع شرکت دفاع می‌کند.
۳- واکنش مقابل انتقاد رئیس
زمانی که انتقادکننده رئیس شما باشد مسئله دشوارتر می‌شود. ابتدا بهتر است با او جلسه‌ای داشته باشید و خوب به حرفهای او گوش دهید؛ سپس فکر کنید آیا از انتقاد غیرمنصفانه او مطمئن هستید یا خیر. اگر در حالت کلی فکر می‌کنید که رئیس شما منطقی صحبت می‌کند، بهتر است نظر و اعتقادات خود را با او سازگارتر کنید. اگر مطمئن هستید که او اشتباه می‌کند و بر دیدگاه خود اصرار می‌ورزد، بهتر است جلسه‌ای با او برگزار کنید و نظرات خود را به صورت شفاف و با صبر و حوصله بیان کنید.
اگر باز هم توانایی راضی کردن او را نداشتید، برای ملاقات با فردی که در مقام بالاتری قرار دارد درخواست دهید. البته توجه داشته باشید که این کار می‌تواند موقعیت شغلی شما را به خطر اندازد؛ بنابراین سعی کنید تا جایی که می‌توانید آرامش خود را حفظ کنید و منطقی فکر کنید.
به این نکته توجه داشته باشید که اگر شما و مدیر‌تان اهداف سازمان را مقدم بر اهداف خود بدانید، قطعا به نتایج مشترکی می‌رسید. بهترین راه‌حل در مقابل انتقاد غیرمنصفانه، بحث کردن به صورت منطقی است؛ آن هم به شرطی که دو طرف با ذهن باز در بحث‌ها مشارکت داشته باشند و بخواهند به نتایج مثبتی برسند.
اگر مقابل انتقاد غیرمنصفانه قرار بگیرید ناراحت می‌شوید؛ اما مراقب باشید که این موضوع به عزت‌نفس شما آسیبی نزند.
۴- حفظ عزت‌نفس
هر چقدر هم که مهارت انتقاد‌پذیری بالایی داشته باشید، اگر مقابل انتقاد غیرمنصفانه قرار بگیرید ناراحت می‌شوید؛ اما مراقب باشید که این موضوع به عزت‌نفس شما آسیبی نزند. توجه داشته باشید که انتقاد غیرمنصفانه با برخورد سازنده متفاوت است و این انتقاد به دلیل نادرست بودن هیچ کمکی به افراد نمی‌کند.
نکاتی برای تقویت مهارت انتقاد‌پذیری در انتقاد منصفانه
انتقاد سازنده و منصفانه یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای رسیدن به موفقیت و به ثمر رسیدن کارها است. برخی نکاتی که به شما کمک می‌کنند تا مهارت انتقاد‌پذیری خود را در مقابل انتقاد منصفانه دیگران تقویت کنید عبارت‌اند از:
۱- بپذیرید که بی‌عیب نیستید: اگر فکر می‌کنید که شما هیچ‌گاه کار اشتباهی نمی‌کنید، در جاهلیت به سر می‌برید. زمانی که فردی از شما انتقاد می‌کند بهتر است اشتباهات خود را بپذیرید و سعی کنید آن‌ها را جبران کنید.
۲- کار یا پروژه خود را دوباره بررسی کنید: زمانی که کار خود را تمام می‌کنید و می‌خواهید آن را به مافوق خود تحویل دهید، یک بار دیگر آن‌ها را بررسی کنید تا اشتباهات کوچک خود را نیز کشف کنید و رئیس از شما انتقادی نداشته باشد.
۳- انتقاد را شخصی نکنید: اگر مافوق یا همکار شما از کارهای شما انتقاد کرد، به خود یادآوری کنید که این انتقاد به کار شما است و به شخصیت شما ارتباطی ندارد و او با این کار می‌خواهد شما کارهای خود را به بهترین صورت انجام دهید.
۴- با دقت گوش کنید: اشتباهات و انتقادهایی را که به کارهای شما شده است یادداشت و مدام برای خود یادآوری کنید تا دوباره مرتکب آن‌ها نشوید.
۵- کینه‌ای نباشید: ناراحتی و عصبانیت درباره یک موضوع آن هم به مدت طولانی، در کارهای آینده شما نیز تاثیر می‌گذارد و نمی‌توانید بر کارهای خود متمرکز شوید.
نتیجه‌گیری
در این مقاله انواع انتقاد را بررسی کردیم. بسیاری از افراد اولین واکنشی که در برابر انتقاد نشان می‌دهند، خشم است. هیچ‌کس از اینکه از او انتقاد شود خوشحال نمی‌شود؛ به همین علت همه ما در انجام کارها نهایت تلاش خود را می‌کنیم تا مورد انتقاد قرار نگیریم. انتقادات همیشه بد نیست؛ اگر بدانیم در مقابل انتقادها چگونه برخورد کنیم، می‌توانیم از آن‌ها برای پیشرفت و رشد فردی خود استفاده کنیم.
هنگام واکنش به انتقاد غیرمنصفانه دیگران نباید از جملاتی مانند «حقیقت ندارد»، «این طور که می‌گویی نیست»، «من چنین فردی نیستم» و… استفاده کنید؛ زیرا با این جملات سخنان او را تایید می‌کنید. در این مواقع بهتر است آرام باشید و کنترل خود را حفظ کنید.
همچنین بخوانید: «26 راز موفقیت برایان تریسی»
