آزمون یا امتحان عملی یکی از ابزارهای اندازه‌گیری فعالیت یا پیشرفت افراد است. به وسیله آزمون پیشرفت تحصیلی می‌توان دانش، اطلاعات، معلومات و مهارت‌های دانشآموزان را سنجید. این آزمون‌ها نشان می‌دهند دانشآموزان تا زمان اجرای آزمون تا چه اندازه اطلاعات و مهارت دارند.
آزمون پیشرفت تحصیلی
آزمون فرآیندی است که پس از پایان دوره آموزشی برگزار می‌شود تا به وسیله آن بتوانیم تشخیص دهیم افراد تا چه اندازه مهارت و اطلاعات به دست آورده‌اند. بنابراین آزمون هم برای کسی که آزمون می‌دهد و هم برای کسی که آزمون می‌گیرد اهمیت زیادی دارد.
زمانی که فرد آزمون می‌دهد میزان یادگیری، سطح آموزشی، نقاط ضعف و قوت خود را می‌سنجد؛ علاوه بر آن آزمون‌گیرنده نیز متوجه می‌شود نحوه تدریس او تا چه اندازه موثر بوده است، نقاط ضعف و قوت خود را کشف می‌کند و توانایی دانشآموزان خود را می‌سنجد. او به وسیله این اطلاعات می‌تواند در صورت نیاز تغییراتی در روند آموزشی خود ایجاد کند. بنابراین سنجش، آثار مثبتی برای افراد دارد. آزمون‌ها میتوانند انواع مختلفی داشته باشند و با ابزار مختلف برگزار شوند تا نتایج متفاوت‌تر و دقیق‌تری ارائه دهند.
برخی آزمون‌های توانایی مانند تاریخ، ریاضی، زبان و… برای ارزیابی و سنجش دانش، اطلاعات، معلومات و مهارت‌های دانشآموزان طراحی شدهاند تا دانشآموزان بدانند چه اندازه مطالب تدریس‌شده به وسیله معلم را یاد گرفته‌اند. این آزمون‌ها، آزمون پیشرفت تحصیلی نام دارند.
معلمان هر سال طبق استانداردهای آموزش و پرورش از طریق روش‌ها و آزمون‌های مختلف دانشآموزان را ارزیابی می‌کنند. امتحاناتی که در طول ترم یا پایان ترم از دانشآموزان گرفته می‌شود نیز با هدف پیشرفت تحصیلی دانشآموزان گرفته می‌شود.
بهترین وسیله برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت دانشآموزان، برگزاری آزمون‌های پیشرفت تحصیلی است. این آزمون‌ها به صورت تستی و تشریحی طرح می‌شوند و هر کدام نتایج مختلفی دارند.
همان‌طور که گفته شد آزمون‌های پیشرفت تحصیلی یکی از مهم‌ترین وسیله‌ها برای سنجش میزان یادگیری دانشآموزان هستند؛ اما اگر درست برگزار نشوند یا نتیجه آن‌ها اشتباه تفسیر شود ممکن است تاثیرات نامطلوبی داشته باشد. در این صورت دانشآموزان از درس خواندن دلسرد می‌شوند و مربیان نیز تصمیم‌گیری‌های اشتباهی برای نحوه آموزش دانشآموزان خواهند داشت.
بهتر است طراحان قبل از برگزاری آزمون، سوالات آن را با دقت بررسی کنند؛ زیرا بیشتر معلم‌ها نمی‌دانند که چگونه باید نتایج آزمون را تفسیر کنند و ممکن است فقط با توجه به نمرات دانشآموز تصمیم‌گیری‌های اشتباهی درباره توانایی او داشته باشند.
اگر معلم‌ها بخواهند نتایج بهتری از آزمون‌ها بگیرند و آن‌ها را درست تفسیر کنند، بهتر است قبل از آزمون پیشرفت تحصیلی، آزمون هوش نیز از دانشآموزان بگیرند؛ زیرا تطابق دادن نتایج آزمون هوش و آزمون پیشرفت تحصیلی باعث می‌شود نتایج خوبی از عملکرد دانشآموزان بگیرند.
آزمون‌های هوش میزان استعداد، دانش، قابلیت‌های هوش کلامی و توانایی‌های مستقل دانشآموزان را ارزیابی می‌کند. به این نکته توجه داشته باشید که این آزمون‌ها باید به صورت استاندارد برگزار شوند.
آزمون‌های پیشرفت تحصیلی باعث شناخت شیوه صحیح تدریس و کارآمد شدن معلم‌ها می‌شود.
اهداف برگزاری آزمون‌های پیشرفت تحصیلی
یکی از مهم‌ترین وظایف مدیران و معلمان مدرسه برنامه‌ریزی صحیح برای آموزش و یادگیری دانشآموزان است. برای اینکه یادگیری درست انجام شود و نتایج خوبی داشته باشد باید برای آن برنامه‌ریزی شود. معلمان و مدیران برای ایجاد تغییرات مطلوب ایجاد فرصت برای یادگیری بیشتر آزمون‌های پیشرفت تحصیلی را طرح می‌کنند و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند.
آزمون‌های پیشرفت تحصیلی باعث شناخت شیوه صحیح تدریس و کارآمد شدن معلم‌ها می‌شود، با استفاده از نتایج این آزمون‌ها معلمان برنامه‌ریزی‌های بهتری برای نحوه تدریس خود خواهند داشت.
دانشآموزان نیز با پیدا کردن نقاط ضعف و قوت خود میتوانند برنامه‌ریزی‌های بهتری برای درس خواندن داشته باشند. علاوه بر این موارد والدین دانشآموزان نیز با بررسی نتایج این آزمون‌ها میتوانند شرایط بهتری برای یادگیری فرزندان خود فراهم کنند و به آن‌ها کمک کنند تا مشکلات آموزشی خود را برطرف کنند.
ویژگی آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد
در آزمون‌های پیشرفت تحصیلی استاندارد، سوالات به صورت تصادفی انتخاب نمی‌شوند؛ بلکه معیار اساسی برای انتخاب سوالات میزان اهمیت آن‌ها است. از آن‌جایی که سوالات طبق سطح دشواری تنظیم می‌شوند، طبقه‌بندی دانشآموزان راحت‌تر می‌شود.
معلمان و مربیانی که می‌خواهند آزمون‌های پیشرفت تحصیلی برای دانش آموزان برگزار کنند بهتر است درباره طراحی سوالات تحقیق و بررسی‌های لازم را داشته باشند و نوع سوالات را بشناسند تا بتوانند نتایج دقیق‌تری بگیرند.
در حالت کلی برخی ویژگی‌هایی که یک آزمون پیشرفت تحصیلی باید داشته باشد عبارت‌اند از:
۱- برنامه درسی و مطالعاتی کاربردی و اصولی ارائه کند
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باعث پیشرفت تحصیلی دانشآموزان می‌شود، داشتن برنامه مناسب مطالعاتی است. در یک برنامه درسی استاندارد باید تمام دروس مورد‌نظر برای آزمون مطالعه و مرور شوند. آزمون‌های پیشرفت تحصیلی باعث می‌شود تا دانشآموز برنامه‌ریزی درستی برای مطالعه داشته باشد و از انجام کارهای بیهوده پرهیز کند.
سوالات آزمون پیشرفت تحصیلی باید به وسیله یک تیم قوی و منسجم شامل اساتید با‌تجربه و مشاوران ماهری که با شیوه‌های اصولی مشاوره تحصیلی آشنایی کامل دارند، طراحی شود. سوالات باید مانند کنکور سراسری استاندارد باشد و سوالات بیش از حد سخت و بیش از حد آسان در آن طرح نشود. این سوالات باید تمام دانشآموزان قوی و ضعیف را مورد ارزیابی قرار دهد.
۲- مدت زمان استاندارد داشته باشد
مدت زمانی که برای پاسخ به سوالات آزمون پیشرفت تحصیلی در‌نظر گرفته می‌شود باید استاندارد و متناسب با سوالات باشد تا داوطلبان با برنامه‌ریزی برای هر سوال به اندازه نیاز زمان صرف کنند.
۲- تمام سرفصل‌ها را پوشش دهد
آزمون‌های پیشرفت تحصیلی که در طول سال تحصیلی برگزار می‌شوند باید تمام سرفصل‌های کتاب‌های آموزشی را مورد ارزیابی قرار دهند تا داوطلب با نقاط ضعف و قدرت خود آشنا شود و برنامه‌ریزی بهتری برای مطالعه داشته باشد.
۳- مطالب درسی را مرور کند
مرور کردن در فواصل زمانی معین یکی از مهم‌ترین کارهایی است که باعث می‌شود دانشآموز بر همه مطالبی که مطالعه کرده است تسلط داشته باشد. در تقویم اجرایی آزمون‌های پیشرفت تحصیلی زمانی برای مرور درس‌ها در‌نظر گرفته می‌شود تا دانشآموز با چند بار مرور مطالب درسی، تسلط بیشتری روی آن‌ها داشته باشد.
یکی از ویژگی‌های یک آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد، داشتن پاسخنامه صحیح و اصولی است.
۴- پاسخنامه اصولی داشته باشد
یکی از ویژگی‌های یک آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد، داشتن پاسخنامه صحیح و اصولی است. در یک پاسخنامه اصولی باید تمام گزینه‌ها بررسی شود؛ علت غلط بودن سایر گزینه‌ها بیان شود و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای حل سوال آموزش داده شود. اگر آزمونی سوالات خوبی داشته باشد اما پاسخنامه مناسبی نداشته باشد، برای دانشآموزان مفید نخواهد بود.
۵-پشتیبانی حرفه‌ای داشته باشد
پشتیبانی پس از آزمون اهمیت زیادی دارد. دانشآموز پس از آزمون باید نکات زیادی را درباره آن بداند. برای مثال چه سوالاتی جدید هستند، چه سوالاتی دام آموزشی دارند، چه سوالاتی ممکن است در آزمون‌های بعدی طراحی شوند و غیره. این کار باعث می‌شود دانشآموزان هدفمندتر تلاش کنند و نتیجه‌های بهتری بگیرند.
۶- جامعه آماری قابل قبول داشته باشد
یکی از دلایل شرکت دانشآموزان در آزمون‌های پیشرفت تحصیلی محک زدن خود نسبت به سایر رقبا است. بنابراین یک آزمون پیشرفت تحصیلی استاندارد باید جامعه آماری قابل قبولی داشته باشد تا دانشآموزان برای رقابت انگیزه داشته باشند.
معروف‌ترین آزمون‌های پیشرفت تحصیلی
معمولا آزمون‌های پیشرفت تحصیلی به صورتی طرح می‌شوند که حوزه‌های مختلف آموزش را ارزیابی کنند. آزمون‌هایی مانند آزمون پیشرفت استنفورد، آزمون‌های پیشرفت متروپولیتن و آزمون مهارت‌های اساسی آیوا از مهم‌ترین و معروف‌ترین آزمون‌های ارزیابی پیشرفت تحصیلی هستند که حوزه‌های مختلفی مانند ریاضیات، علوم، زبان، علوم اجتماعی و… را ارزیابی می‌کنند.
همچنین بخوانید: «2 روش فوق العاده برای انتخاب رشته تحصیلی+تیپ شخصیتی شما»
عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی
زمانی می‌گوییم دانش آموز پیشرفت تحصیلی داشته است که آموخته‌های او با توان و استعدادهای او متناسب باشد. عوامل مختلفی روی پیشرفت یا افت تحصیلی دانشآموزان نقش دارند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱- وضعیت فرهنگی خانواده: موفقیت و پیشرفت تحصیلی در خانواده‌هایی که والدین آن‌ها از طریق رفتار و گفتار به یادگیری، علم دانشآموز و معلم احترام می‌گذارند بیشتر است. خانواده‌هایی که والدین آن‌ها به مطالعه کتاب اهمیت زیادی می‌دهند، شور و شوق مطالعه و درس خواندن را در فرزندان خود ایجاد می‌کنند.
پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزانی که حمایت پدر و مادر را احساس می‌کنند بیشتر است.
۲- آرامش روانی و عاطفی در خانواده: پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزانی که حمایت پدر و مادر را احساس می‌کنند بیشتر است؛ زیرا دانشآموزان با انرژی بیشتری به یادگیری می‌پردازند.
۳- نوع دوستان دانشآموز: اگر دانشآموز، دوستان با انرژی و درسخوانی داشته باشد شوق بیشتری برای مطالعه پیدا می‌کند. علاوه بر آن تشکیل گروه‌های علمی باعث می‌شود که رفتارهای علمی شکل بگیرد.
۴- آموزش‌های تقویتی: گاهی‌اوقات والدین به اشتباه تصور می‌کنند که همه دانشآموزان در زمان مشخص و یکسانی به یک سطح یادگیری می‌رسند. در صورتی که نحوه یادگیری و زمان یادگیری آن‌ها متفاوت است. گاهی‌اوقات نیاز است ساعت مطالعه زیاد شود یا از کتاب‌ها و سی‌دی‌های کمکی استفاده شود.
۵- انجام تکالیف درسی به صورت منظم: زمانی که دانشآموز تکالیف خود را به صورت منظم انجام دهد یادگیری او بیشتر می‌شود. نظم در آموزش و انجام کارها باعث می‌شود مغز برای یادگیری فعال‌تر شود و دانشآموزان مطالب درسی را بهتر یاد بگیرند.
۶- آشنایی والدین با شرایط روحی فرزندان: والدینی که با شرایط روحی و روانی فرزند خود آشنایی دارند و در صورت پیشرفت آن‌ها را تشویق می‌کنند، علاقه آن‌ها را برای درس خواندن بیشتر می‌کنند و باعث پیشرفت تحصیلی آن‌ها می‌شوند.
۷- رفتار معلم و برخورد او با دانشآموزان: طبق تحقیقات ۷۱ درصد دانشآموزان علت پیشرفت خود را همدلی و صمیمیت با معلم خود می‌دانند. یک معلم مهربان و صمیمی می‌تواند علاوه بر آموزش مطالب درسی، خلاء‌های روحی و روانی دانشآموزان را پر کند و به آن‌ها انرژی دهد تا بیشتر درس بخوانند.
تاثیر آزمون‌های پیشرفت تحصیلی
همان‌طور که گفته شد هدف از آزمون پیشرفت تحصیلی، سنجش میزان پیشرفت تحصیلی هر دانشآموز است که دو بار در سال برگزار می‌شود. این آزمون‌ها نتایج مثبتی برای معلمان، دانشآموزان و اولیای آن‌ها دارند. دانشآموز با شرکت در آزمون‌های پیشرفت تحصیلی می‌تواند:
۱- برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای مطالعه داشته باشد.
۲- مباحثی را که مطالعه کرده است، ارزیابی کند و نقاظ ضعف و قوت خود را تشخیص دهد.
۳- پیشرفت خود را نسبت به آزمون‌های قبلی ارزیابی کند.
۴- از لحاظ روحی و جسمی خود را آماده کند تا در طول آزمون تمرکز داشته باشد.
۵- مهارت مدیریت آزمون را تمرین کند، برای هر سوال در آزمون‌های تستی به اندازه مناسب زمان صرف کند و به علت داشتن نمره منفی، در انتخاب گزینه عجله نکند.
۶- برنامه‌ریزی دقیقی برای مرور مطالبی که مطالعه کرده است داشته باشد.
۷- با انواع سوالاتی که از یک مبحث می‌توان طرح کرد آشنا شود.
۸- با بررسی پاسخنامه اشتباهات خود را یاد بگیرد.
۹- وضعیت خود را نسبت به رقیبان خود بداند و انگیزه بیشتری برای رقابت پیدا کند.
۱۰- تکنیک‌های تست زدن را تمرین کند و در زمان کوتاه سوالات را حل کند.
۱۱- اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهد تا در آزمون‌های بعدی استرس نداشته باشد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله اهمیت آزمون های پیشرفت تحصیلی و تاثیرات آن پرداختیم. به وسیله آزمون پیشرفت تحصیلی می‌توان دانش، اطلاعات، معلومات و مهارت‌های دانشآموزان را سنجید. این آزمون‌ها نشان می‌دهند دانشآموزان تا زمان اجرای آزمون تا چه اندازه اطلاعات و مهارت دارند.
یکی از مهم‌ترین وظایف مدیران و معلمان مدرسه برنامه‌ریزی صحیح برای آموزش و یادگیری دانشآموزان است. برای اینکه یادگیری درست انجام شود و نتایج خوبی داشته باشد باید برای آن برنامه‌ریزی شود. معلمان و مدیران برای ایجاد تغییرات مطلوب و ایجاد فرصت برای یادگیری بیشتر، آزمون‌های پیشرفت تحصیلی را طرح می‌کنند.
دانشآموزان به وسیله آزمون پیشرفت تحصیلی نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی می‌کنند و برای مطالعه برنامه‌ریزی می‌کنند. معلمان نیز با استفاده از نتایج این آزمون‌ها برنامه‌ریزی‌های بهتری برای نحوه تدریس خود خواهند داشت.
همچنین بخوانید: «6 تأثیر بازی بر یادگیری»
