نقشه‌ی ذهنی یکی از مؤثرترین راه‌های جمع‌آوری اطلاعات در درون و بیرون از ذهن شماست. پس در جواب این سؤال که نقشه ذهنی چیست باید این‌گونه پاسخ داد که نقشه‌ی ذهنی یک راه گرافیکی و شبیه به نقاشی است که این امکان را برای شما فراهم می‌سازد تا ایده‌ها و مفاهیم مختلف در ذهن خود را به شکلی خلاق و منطقی ترسیم کنید. نقشه‌های ذهنی دارای ساختار سازمان‌دهی شده‌ی طبیعی هستند که از یک نقطه‌ی مرکزی شروع شده و با استفاده از خطوط، نمادها، کلمات و تصاویر، مفاهیم ساده‌ای را تولید و منتقل می‌کنند. در دوره‌های آموزش نقشه ذهنی در حقیقت به شما یاد می‌دهند که چگونه اطلاعات مستقل و جدا افتاده را مطابق با فعالیت طبیعی ذهن، به دیاگرام‌های رنگی، ماندگار و ساختاریافته تبدیل کنید.
خوشبختانه این روزها در بازار و سایت‌های ارائه‌دهنده‌ی خدمات دیجیتال، انواع نرم‌افزار نقشه ذهنی و کتاب نقشه ذهنی به‌راحتی در دسترس شما قرار دارد و به شما کمک می‌کنند ذهن و ایده‌های خود را سازمان‌دهی کرده و به‌صورت خودکار آن‌ها را تبدیل به خروجی‌های گرافیکی آسان و زیبا کنید. البته هنوز هم می‌توانید ترسیم نقشه‌ی ذهنی را همچون گذشته به‌صورت دستی انجام دهید، بااین‌حال استفاده از نرم‌افزار نقشه ذهنی کار شما را بسیار آسان‌تر خواهد کرد و در زمان و هزینه‌ی شما صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه‌ای را اعمال می‌کند. برای مثال نرم‌افزار MindView یک نرم‌افزار نقشه ذهنی است که با شعار “نرم‌افزاری برای ذهن‌های خلاق”، محبوبیت قابل‌توجهی در سال‌های اخیر کسب کرده است.
استفاده از کتاب نقشه ذهنی نیز شما را از جستجو‌های زمان‌بر در صفحات متنوع، و در بعضی موارد گمراه‌کننده‌ی اینترنت رها می‌کند و منبع معتبری را برای یادگیری و آموزش نقشه ذهنی در اختیار شما قرار می‌دهد. در این مقاله قصد داریم فواید نقشه ذهنی و ویژگی‌های ترسیم آن را مورد بررسی قرار داده و درنهایت به تشریح دو نمونه نقشه ذهنی بپردازیم. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
نقشه ذهنی
- فواید و کاربردهای نقشه ذهنی
- 5 ویژگی اساسی ترسیم نقشه‌ی ذهنی
- دو نمونه نقشه ذهنی از حوزه‌های مدیریت و سلامت
فواید و کاربردهای نقشه ذهنی
فواید و کاربردهای نقشه ذهنی
در یک نقشه‌ی ذهنی، اطلاعات طوری دسته‌بندی و ساختاربندی می‌شوند که با نحوه‌ی عملکرد مغز سازگاری بیشتری داشته باشند. ازآنجاکه این فعالیت هم هنرمندانه و هم قبل ارزیابی است، درنتیجه ذهن شما را به طرز کاملاً غنی‌تری به بازی گرفته و از تمام عملکردهای شناختی ذهن شما کمک می‌گیرد و بهتر از همه این است که ترسیم نقشه‌ی ذهنی یک کار سرگرم‌کننده و بسیار جالب است!
اساساً، نقشه‌ی ذهنی فکر کردن را برای شما آسان‌تر و سرگرم‌کننده‌تر می‌کند و خلاقیت شما را بیدار می‌سازد. شما می‌توانید با آموزش نقشه ذهنی، برای امروز یا فردا یا حتی مدت‌های طولانی‌تر برنامه‌ریزی کنید، کتاب‌ها را خلاصه کنید، یک پروژه را در یک مراسم یا گردهمایی بزرگ ارائه دهید، پروژه‌های مختلف را ایجاد کنید، برای وبلاگتان پست‌های متنوع بنویسید و هزاران کار دیگر را به کمک این نقشه مفهومی ذهن انجام دهید. در زیر بخشی از فواید و کاربردهای نقشه ذهنی عنوان‌شده‌اند:
- یادداشت‌برداری
- جلسات طوفان فکری
- سازمان‌دهی اطلاعات
- تفکر استراتژیک
- مدیریت پروژه
- برنامه‌ریزی رویدادها
- تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات از میان منابع مختلف و متعدد
- مرتب‌سازی اطلاعات و تشخیص روابط بین آن‌ها
- دسته‌بندی و سازمان‌دهی ایده‌ها
- دریافت یک دید کلی بر روی موضوعات مختلف
- افزایش خلاقیت و بهره‌وری
- افزایش ظرفیت حافظه
فرمت غیر ساختاری نقشه ذهنی به ایده‌ها و افکار اجازه می‌دهد تا آزادانه جریان داشته باشند لذا نقشه ذهنی یک ابزار عالی برای جلسات طوفان فکری خواهد بود.
۵ ویژگی اساسی ترسیم نقشه‌ی ذهنی
ترسیم نقشه‌ی ذهنی
ترسیم نقشه‌ی ذهنی ساده است و به‌راحتی می‌توانید آن را انجام دهید. 5 ویژگی‌ای که در ترسیم نقشه‌ی ذهنی باید مدنظر قرار دهید عبارت‌اند از:
- ایده، سوژه و نقطه‌ی تمرکز اصلی در یک تصویر مرکزی به نمایش در می‌آید.
- جریان‌ها و ایده‌های عمده مانند شاخه‌هایی از تصویر اصلی رسم می‌شوند.
- هر شاخه باید توسط یک تصویر یا کلمه‌ی کلیدی معرفی شود.
- موضوعات با اهمیت پایین‌تر مانند ترکه‌ها و شاخه‌های کوچک‌تر نمایش داده می‌شوند.
- مجموعه‌ی این شاخه‌ها یک ساختار گره‌ای متصل را ایجاد می‌کنند. با توجه به ۵ ویژگی ذکرشده در بالا ، برای تهیه‌ی این نقشه مفهومی از ذهن باید مراحل زیر را انجام دهید:
- به ایده و تم اصلی خود فکر کنید و آن را در وسط صفحه بنویسید. برای مثال: غذا.
- زیرشاخه‌های ایده‌ی مرکزی خود را بیابید و آن‌ها را ترسیم کنید، برای مثال: گوشت، لبنیات، سبزیجات.
- تا حد امکان از جملات کوتاه و حتی کلمات تکی استفاده نمایید.
- برای برانگیختن ایده‌ها و انتقال بهتر مفاهیم از تصاویر استفاده کنید.
- سعی کنید برای هر شاخه حداقل دو زیر‌شاخه‌ی کوچک ترسیم کنید و از این طریق فرآیند تفکر را قوت ببخشید.
دو نمونه نقشه ذهنی از حوزه‌های مدیریت و سلامت
قشه ذهنی از حوزه‌های مدیریت و سلامت
همان‌طور که در تصویر شماره 2 مشاهده می‌کنید ایده‌ی اصلی این نقشه مفهومی در ابتدا “مدیریت پروژه” بوده است که در مرکز صفحه به نمایش گذاشته شده است. در مرحله‌ی بعد برای ترسیم شاخه‌های ثانویه نیاز به همفکری و کار تیمی وجود دارد که از آن با عنوان جلسات طوفان فکری یاد می‌شود. در این جلسات فرد یا اعضای تیم تلاش می‌کنند تمام ایده‌های مربوطه را با اعمال کمترین محدودیت بیان کرده و درنهایت از میان آن‌ها بهترین موارد را انتخاب کنند. در این پروژه درنهایت ۶ شاخه شامل برنامه‌ریزی، تعریف پروژه، محدودیت‌ها و غیره، استخراج و ترسیم شدند. هر کدام از این شاخه‌ها نیز با توجه به جلسات طوفان فکری می‌توانند دارای زیرشاخه‌هایی باشند که در انتها یک دیاگرام شبکه‌ای متصل و مفید را ایجاد می‌کنند.
همان‌طوری که مشخص است تصویر شماره 3 اندکی پیچیده‌تر و تکامل‌یافته‌تر است. ایده‌ی مرکزی برنامه تغییر رفتار است و راه‌های دست‌یابی به آن در ۹ شاخه‌ی کلی ترسیم شده است. هر کدام از این شاخه‌ها نیز به زیرشاخه‌های متعددی منتهی شده‌اند که به‌صورت جامع تمام اقدامات لازم برای تغییر رفتار فردی را تحت پوشش قرار می‌دهند. یکی از برتری‌های این نمونه نقشه ذهنی نسبت به نمونه‌ی قبلی استفاده از تصاویر مربوط برای هر ایده و عمل است.
ترسیم نقشه‌ی ذهنی یک کار بسیار گسترده، متنوع و سرگرم‌کننده است که می‌توانید با شرکت در جلسات طوفان فکری، مطالعه کتاب نقشه ذهنی و حتی با نرم‌افزار نقشه ذهنی آن را بیاموزید. برای دانلود فیلم آموزشی نقشه ذهنی نیز می‌توانید به سایت‌هایی نظیر یوتیوب سر بزنید و به‌راحتی هر آن چیزی که لازم است را در مورد نقشه مفهومی ذهن یاد بگیرید. تمام موارد ذکرشده به شما کمک می‌کنند تا با صرف زمان اندک و هزینه‌ای نزدیک به صفر به سؤال نقشه ذهنی چیست پاسخ مناسب و درخوری بدهید و از آن برای پیشبرد مقاصد خود استفاده کنید.
