10 روش پرورش خلاقیت و نوآوری (از ۴ تا ۴۰ سال)

شاید تصور کنید که خلاقیت فقط به چیزهایی مانند کشیدن نقاشی یا نوشتن داستان مربوط می‌شود اما خلاقیت می‌تواند در سطح خیلی گسترده‌تری از زندگی ما نقش داشته باشد. خلاقیت می‌تواند زندگی شادتر و سالم‌تری را به ما هدیه دهد. مفهوم پرورش خلاقیت و نوآوری مدت‌زمان زیادی است که موردتوجه قرار گرفته است و امروزه مدارس زیادی به پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی توجه می‌کنند. همچنین آکادمی‌هایی نظیر آکادمی تورانس(Torrance) بی‌وقفه در زمینه آموزش و پرورش خلاقیت فعالیت کرده و به دنبال یافتن راهکارهای تقویت خلاقیت در دانش ‌آموزان هستند.

اگرچه تورانس در خصوص ماهیت خلاقیت با مخالفان زیادی روبه‌رو شد اما همچنان خواستار آموزش و پرورش خلاقیت بود. او از افرادی که مهارت خاصی داشته و نیاز به آموزش داشتند حمایت کرد. درنهایت تحقیقات وی برای یافتن راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان به بار نشست و منجر به توسعه آزمون‌های تورانس و برنامه‌های خلاقیت آموزشی در مدارس سراسر جهان شد. از دیدگاه تورانس خلاقیت به‌عنوان یک توانایی غیرقابل‌اندازه‌گیری و طبیعی شناخته شده است.

البته آموزش و پرورش خلاقیت فقط مختص کودکان ابتدایی نیست و افراد مختلف در رده‌های سنی متفاوت می‌توانند از روش‌های مختلفی برای این امر استفاده کنند. در ادامه به تأثیر پرورش خلاقیت و نوآوری در زندگی و روش‌های تقویت آن می‌پردازیم. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:

• تأثیر پرورش خلاقیت و نوآوری در زندگی
• راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان و بزرگ‌سالان

 تأثیر پرورش خلاقیت و نوآوری در زندگی

خلاقیت یکی از ارزشمندترین ویژگی‌های انسان است که به فرد کمک می‌کند تا با استفاده از تخیل، ایده‌ها و چیزهای جدیدی را ارائه دهد. شاید پیش خود فکر کنید که پرداختن به آموزش و پرورش خلاقیت در مقطع خاصی از زندگی دیگر بی‌فایده است اما سخت در اشتباهید چراکه با یک روش تدریس خلاقانه هر فردی در هر سنی قادر خواهد بود خلاقیت را در خود پرورش دهد.

دلیل تأکید و حساسیت بر پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی و یافتن راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان این است که به آن‌ها کمک کنیم تا در همان سنین رشد یاد بگیرند از خلاقیت خود بهره ببرند و در بیان ایده‌ها و به اشتراک‌گذاری آن با دیگران راحت‌تر عمل کرده و اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشند.

بنابراین حتی افراد بزرگ‌سال هم می‌توانند به دنبال جواب این سؤال باشند که راه‌های پرورش خلاقیت چیست؟ پرورش خلاقیت و نوآوری در بزرگ‌سالان به آن‌ها کمک می‌کند که میزان بهره‌ی خود را در کار بالا ببرند بدون این‌که زحمت بیش‌تری بکشند. به‌عنوان‌مثال با آموزش و پرورش خلاقیت فرد قادر خواهد بود راهی جدید برای دسته‌بندی اشیاء در یک انبار بدون دخالت فیزیکی، پیدا کند. همچنین وجود خلاقیت در بزرگ‌سالان، به‌خصوص در معلمان خلاق می‌تواند باعث ایجاد نسلی خلاق در آینده شود.

 راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان و بزرگ‌سالان

در این بخش قصد داریم چند مورد از راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان و بزرگ‌سالان را مورد بررسی قرار دهیم:

راه اول :

استفاده از دروس مرتبط با چند رشته:

این یکی از روش‌های پرورش خلاقیت آموزشی در مدارس است که معلمان خلاق با استفاده از آن درس‌های مختلف را با هم ادغام می‌کنند تا با استفاده از این روش تدریس خلاقانه میزان یادگیری دانش‌آموز بالا رفته و به رشد خلاقیت او کمک کنند. به‌عنوان‌مثال در این روش معلمان خلاق برای یاددادن هندسه از اشکال و مفاهیم هنری استفاده می‌کنند. در چند مقاله خلاقیت دانش ‌آموزان به این روش تدریس خلاقانه اشاره شده و از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اصول تقویت خلاقیت در مدارس یاد شده است.

راه دوم :

استفاده از اسباب‌بازی‌های فکری:

اگر به کسی بگویید که یکی از راه‌های پرورش خلاقیت چیست شاید اصلاً به اسباب‌بازی فکر نکند اما بی‌شک یکی از بهترین راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان و همین‌طور بزرگ‌سالان، اسباب‌بازی‌هایی هستند که می‌توانند به‌صورت چندگانه و با اهداف متعدد مورد استفاده قرار گیرند. این نوع اسباب‌بازی‌ها به پرورش تصورات و خلاقیت در کودکان کمک زیادی می‌کنند. اسباب‌بازی‌هایی مانند آجر‌های پلاستیکی یا لگو نمونه‌هایی از این دسته هستند.

راه سوم :

تشویق ایده‌ها:

تشویق کردن ایده‌های جدید و مختلف( هرچقدر هم که در ظاهر بی‌مصرف باشند)، چه در محیط کار چه در مدرسه بسیار مفید است. تشویق کردن باعث می‌شود افراد میل بیش‌تری به خلاقیت داشته باشند ازاین‌رو تشویق کردن یکی از اصول اساسی برای پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی محسوب می‌شود.

راه چهارم :

نظر دیگران را بپرسید:

از کمک گرفتن و نظر خواستن از دیگران نترسید. دوستتان ممکن است چیزی را ذکر کند که ایده‌ی جدیدی در ذهنتان جرقه بزند. شنیدن دیدگاه‌های بیشتر ایده‌های بهتری را به ذهنتان می‌آورد. یکی از راهکارهای تقویت خلاقیت در دانش ‌آموزان این است که آن‌ها را وادار کنید با هم تبادل نظر کنند.

راه پنجم :

استفاده از حرکات دست هنگام حرف زدن:

شاید این ادعا کمی عجیب به نظر برسد اما درست است. مطالعات نشان داده است که استفاده از حرکات دست در هنگام صحبت کردن یا تحلیل مسائل به مغز کمک می‌کند تا مسائل را از دیدگاه‌های مختلفی مورد بررسی قرار دهد. به‌خصوص تکان دادن دست چپ هنگام صحبت کردن سبب تحریک فکر خلاقانه می‌شود زیرا به‌طور کل افراد چپ‌دست خلاق‌تر هستند.

راه ششم :

فعالیت بدنی:

بر اساس تحقیقات زمانی که فعالیت بدنی انجام می‌دهیم بدن رها و ذهن آزادتر می‌شود. بنابراین رسیدن به راه‌حل برای مشکلات و مسائل مختلف در این وضعیت راحت‌تر است. به این دلیل زنگ ورزش برای پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی و مقاطع بالاتر اهمیت زیادی دارد.

حرکت دادن چشم‌ها به چپ و راست یا بالا و پایین، تعامل میان نیمکره چپ و راست مغز  را تسهیل بخشیده و می‌تواند منجر به پرورش خلاقیت و نوآوری در فرد شود.

راه هفتم :

گوش دادن به موسیقی:

شبکه‌های بزرگ مغز از طریق پردازش دینامیکی ریتم و تن صدا بیدار می‌شوند. تحقیقات ثابت کرده‌اند که گوش دادن به موسیقی خصوصاً موسیقی کلاسیک و آهنگ‌های بی‌کلام در پرورش خلاقیت و نوآوری مؤثر بوده و باعث تقویت خلاقیت، تمرکز و تفکر می‌شوند.

راه هشتم :

ساختن جعبه‌ی گنج:

داشتن یک جعبه‌ی گنج که چیزهای با ارزشی مانند تصاویر و یادگاری‌های قدیمی در آن هستند باعث می‌شود هر بار که فرد به سراغ آن برود به یاد ایده‌های خلاقانه‌ی خود در گذشته هم بیفتد.

راه نهم :

ایجاد اتاق خلاقیت:

با ایجاد فضایی که در آن مسائل مربوط به سرگرمی‌ها و خاطرات خلاقانه‌ی خود را قرار می‌دهید، هر بار که در آن محیط قرار بگیرید خلاقیت شما تلنگر می‌خورد. این فضا چیزی شبیه به جعبه‌ی گنج است اما در مقیاس بزرگ‌تر و مؤثرتر. بنابراین برای پرورش خلاقیت در مدرسه ابتدایی کافی است یک اتاق خلاقیت در مدرسه یا کلاس درس برای دانش آموزان ایجاد کنید.

راه دهم :

تفکر آزاد و نوشتن ایده‌ها:

به‌جای این‌که مرتب بابت فراموش کردن ایده‌های نابی که در سردارید نگران باشید، بهتر است آن‌ها را تخلیه کنید و جا را برای ایده‌های جدیدتر و ناب‌تر بازکنید. با نوشتن ایده‌ها یا گفتن آن‌ها به دیگران می‌توانید آن‌ها را ثبت و با خیال راحت از ذهن خود پاک‌کنید و به سراغ ایده‌های دیگر بروید.

خلاقیت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسانی است که فرد را قادر می‌سازد تا ایده‌ها و راهکارهای جدید از خود ارائه دهد. آموزش و پرورش خلاقیت فقط مختص کودکان نبوده و هرکسی در هر سنی می‌تواند از روش‌های مختلفی برای پرورش خلاقیت و نوآوری خود استفاده کند. گوش دادن به موسیقی، ورزش کردن، نوشتن ایده‌ها، مشورت با دیگران و غیره ازجمله راهکارهایی است که می‌توان برای پرورش خلاقیت و نوآوری از آن‌ها استفاده کرد. استفاده از اسباب‌بازی‌های فکری، ساختن اتاق خلاقیت، استفاده از دروس مرتبط با چند رشته ازجمله راه‌های پرورش خلاقیت در کودکان است که معلمان خلاق می‌توانند در روش تدریس خلاقانه خود از آن استفاده کنند.